Dla usamodzielnianych

Piecza zastępcza

Informacja dla usamodzielniających się wychowanków pieczy zastępczej

Osoba usamodzielniana w rozumieniu  ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 roku  to osoba, która:

  • opuszcza rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną po osiągnięciu pełnoletniości lub
  • której pobyt w rodzinnej pieczy zastępczej ustał na skutek śmierci osób tworzących rodzinną pieczę zastępczą lub osoby prowadzącej rodzinny dom dziecka, w okresie 6 miesięcy przed osiągnięciem przez tę osobę pełnoletniości.

Ustawa przewiduje kilka form wsparcia osób usamodzielnianych, jeżeli uprzednio ich umieszczenie w pieczy zastępczej nastąpiło na podstawie orzeczenia sądu. Do wspomnianych form wsparcia należą:

I. przyznanie pomocy na:

  • kontynuowanie nauki,
  • usamodzielnienie,
  • zagospodarowanie;

II. udzielenie pomocy w uzyskaniu:

  • odpowiednich warunków mieszkaniowych,
  • zatrudnienia.

III. zapewnia się pomoc prawną i psychologiczną

Wymaga podkreślenia, że ww. pomoc nie przysługuje, jeżeli osoba usamodzielniana przebywa
w domu pomocy społecznej albo w placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym lub przewlekle chorym.

Przyznawanie pomocy, o której mowa, należy do zadań powiatu. Pomoc przyznawana jest lub udzielana nie z urzędu, a jedynie na wniosek osoby usamodzielnianej.

Osoba usamodzielniana składa wniosek:

  1. w powiecie właściwym ze względu na miejsce zamieszkania przed umieszczeniem w pieczy zastępczej – w przypadku wniosku o przyznanie pomocy na kontynuowanie nauki i pomocy
    na usamodzielnienie,
  2. w powiecie właściwym ze względu na miejsce osiedlenia się osoby usamodzielnianej –
    w przypadku wniosku o przyznanie pomocy na zagospodarowanie oraz o udzielenie pomocy
    w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych lub w uzyskaniu zatrudnienia,
  3. w miejscu właściwym ze względu na miejsce pobytu – w przypadku gdy osoba usamodzielniana jest cudzoziemcem.

O przyznanie pomocy na kontynuowanie nauki, usamodzielnienie, zagospodarowanie może wystąpić osoba usamodzielniana, która przebywała w pieczy zastępczej przez okres co najmniej:

  • 3 lat – w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną;
  • 1 roku – w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną.

Do wspomnianych okresów pobytu w pieczy zastępczej wlicza się również:

  • okres pobytu w domu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz w schronisku dla nieletnich, zakładzie poprawczym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii, zapewniającym całodobową opiekę, i młodzieżowym ośrodku wychowawczym, jeżeli orzeczenie sądu o umieszczeniu w pieczy zastępczej nie zostało uchylone;
  •  okres pobytu osoby pełnoletniej w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, na zasadach określonych w art. 37 ust. 2 ww. ustawy.
  • tj. osoba, która osiągnęła pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej, może przebywać
    w dotychczasowej rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo placówce opiekuńczo-wychowawczej, za zgodą odpowiednio rodziny zastępczej, prowadzącego rodzinny dom dziecka albo dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25. roku życia, jeżeli:
  • uczy się:
  • w szkole,
  • w uczelni,
  • u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego lub
  • legitymuje się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności
    i uczy się:
  • w szkole,
  • w uczelni,
  • na   kursach,   jeśli   ich   ukończenie   jest   zgodne   z   indywidualnym   programem usamodzielnienia,
  • u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego.

Indywidualny program usamodzielnienia

Osoba usamodzielniana co najmniej rok przed osiągnięciem przez nią pełnoletniości, obowiązana jest wskazać osobę, która podejmie się sprawowania funkcji opiekuna usamodzielnienia oraz przedstawić pisemną zgodę tej osoby.

Opiekunem usamodzielnienia może być:

  • osoba tworząca rodzinę zastępczą,
  • osoba prowadząca rodzinny dom dziecka,
  • koordynator rodzinnej pieczy zastępczej,
  • pracownik socjalny powiatowego centrum pomocy rodzinie,
  • osoba będąca w placówce opiekuńczo-wychowawczej albo regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej wychowawcą lub psychologiem,
  • inna osoba wskazana przez  osobę  usamodzielnianą i zaakceptowana przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie.

Osoba usamodzielniana wspólnie z opiekunem usamodzielnienia co najmniej na miesiąc przed osiągnięciem pełnoletniości opracowuje indywidualny program usamodzielnienia, który jest następnie zatwierdzany przez kierownika powiatowego centrum pomocy.

Posiadanie zatwierdzonego indywidualnego programu usamodzielnienia, określającego przede wszystkim:

  • zakres współdziałania osoby usamodzielnianej z opiekunem usamodzielnienia,
  • sposób uzyskania przez osobę usamodzielnianą wykształcenia lub kwalifikacji zawodowych, pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych oraz w podjęciu przez osobę usamodzielnianą zatrudnienia,

stanowi, obok złożenia wniosku, jeden z warunków przyznania pomocy na usamodzielnienie
i pomocy na kontynuowanie nauki.

Pomoc na kontynuowanie nauki

Pomoc na kontynuowanie nauki przyznawana jest wówczas, gdy osoba usamodzielniana kontynuuje naukę:

  1. w szkole,
  2. w zakładzie kształcenia nauczycieli,
  3. w uczelni,
  4. na kursach, jeśli ich ukończenie jest zgodne z indywidualnym programem usamodzielnienia,
  5. u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego.

Pomoc przyznaje się na czas nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 25. roku życia.

Wysokość pomocy wynosi nie mniej niż 681 zł miesięcznie i przysługuje ona w czasie trwania odpowiednio roku szkolnego, roku akademickiego, kursu  albo przygotowania   zawodowego.

W określonych w  przypadkach pomoc na kontynuowanie nauki  nie przysługuje, bądź  może zostać zawieszona.

Pomoc taka nie przysługuje w przypadku, gdy osoba usamodzielniana:

  • kontynuuje naukę w szkole ponadgimnazjalnej lub uczelni, która zapewnia nieodpłatną naukę i nieodpłatne pełne utrzymanie,
  • bez uzasadnionych powodów zmieniła trzykrotnie, na tym samym poziomie kształcenia, szkołę, zakład kształcenia nauczycieli lub uczelnię, kurs lub przygotowanie do wykonywania zawodu,
  • została umieszczona w zakładzie karnym.

Pomoc na usamodzielnienie

Pomoc na usamodzielnienie może zostać wypłacona, w zależności od ustaleń indywidualnego programu usamodzielniania, jednorazowo lub w ratach, nie później jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 26. roku życia. W przypadku gdy osoba usamodzielniana otrzymuje pomoc na kontynuowanie nauki, pomoc na usamodzielnienie jest co do zasady wypłacana po zakończeniu pobierania pomocy na kontynuowanie nauki, jedynie w uzasadnionych przypadkach może zostać wypłacona w trakcie jej pobierania.

Wielkość pomocy na usamodzielnienie wynosi:

  1. w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną – nie mniej niż 4486 zł, jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres co najmniej 3 lat;
  2. w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-wychowawczą:
  1. nie mniej niż 8968 zł -jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres powyżej 3 lat,
  2. nie mniej niż 4486 zł -jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres od 2 do 3 lat,
  3. nie mniej niż 2244 zł -jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres poniżej 2 lat,  nie krócej jednak niż przez okres roku.

Pomoc na zagospodarowanie

Pomoc na zagospodarowanie jest wypłacana jednorazowo, nie później niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 26. roku życia.

Pomoc oferowana jest w kwocie nie niższej niż 2039 zł, a w przypadku osoby legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności w wysokości nie niższej niż 4077 zł. Pomoc na zagospodarowanie może być przyznana w formie rzeczowej.

Decyzja w przedmiocie przyznania pomocy

Przyznanie oraz odmowa przyznania pomocy dla osoby usamodzielnianej na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie oraz na zagospodarowanie następuje w drodze decyzji. W przypadku zmiany przepisów regulujących prawo do pomocy lub jej wysokość oraz w przypadku zmiany sytuacji osobistej, dochodowej lub majątkowej osoby usamodzielnianej, organ właściwy
do wydania decyzji może bez zgody osoby usamodzielnianej zmienić lub uchylić decyzję, o której mowa wyżej. Decyzję zmienia   się   lub uchyla,   jeżeli   osoba   usamodzielniana   marnotrawi   przyznane   świadczenia.

Przyznania pomocy na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie lub na zagospodarowanie można w określonych ustawą przypadkach odmówić.

Odmowa jest dopuszczalna, jeżeli:

  1. istnieje uzasadnione przypuszczenie, że pomoc zostanie wykorzystana niezgodnie z celem,
    na jaki została przyznana;
  2. osoba usamodzielniana przed  osiągnięciem  pełnoletności  opuściła  samowolnie  pieczę zastępczą;
  3. osoba usamodzielniana porzuciła naukę umożliwiającą jej przygotowanie zawodowe i nie podejmuje zatrudnienia;
  4. stosunek pracy z osobą usamodzielnianą został rozwiązany bez wypowiedzenia z winy pracownika;
  5. osoba usamodzielniana bez uzasadnionej przyczyny uchyla się od podjęcia  proponowanego   jej zatrudnienia;
  6. osoba usamodzielniana została skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

Od zasady przewidującej konieczność wydania decyzji w przedmiocie przyznania pomocy ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej przewiduje wyjątki. Wydania decyzji nie wymaga mianowicie udzielenie pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych ani też pomocy w uzyskaniu zatrudnienia.

Pomoc społeczna

Pomoc dla osób usamodzielnianych – na podstawie ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku oraz opuszczających pieczę zastępczą przed 1 stycznia 2012 r.

Kto podlega ustawie?

Pełnoletnie osoby opuszczających:

  • dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie,
  • dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży
  • schronisko dla nieletnich,
  • zakład poprawczy,
  • specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy,
  • specjalny ośrodek wychowawczy,
  • młodzieżowy ośrodek socjoterapii zapewniający całodobową opiekę i młodzieżowy ośrodek wychowawczy

Ww. ustawę w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2011 roku stosuje się również do osób, które przed dniem 1 stycznia 2012 roku opuściły rodzinę zastępczą albo placówkę opiekuńczo – wychowawczą.

Formy pomocy:

Osoba usamodzielniana zostaje objęta pomocą mającą na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem przez pracę socjalną, a także wsparciem w postaci:

  1. Pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki przysługującej osobie usamodzielnianej kontynuującej naukę w gimnazjum, szkole ponadpodstawowej, szkole ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej. Pomoc przyznaje się na czas nauki, do czasu jej ukończenia, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 25 roku życia. Wysokość świadczenia wynosi 551,10 zł (30% kwoty podstawy, która zgodnie z przepisami ustawy o pomocy społecznej wynosi obecnie 1837 zł).
  2. Pomocy pieniężnej na usamodzielnienie w przypadku gdy osoba usamodzielniana kontynuuje naukę, wypłaca się po ukończeniu nauki. W uzasadnionych przypadkach można wypłacić pomoc pieniężną na usamodzielnienie w trakcie trwania nauki. Dodatkowym warunkiem przyznania pomocy jest pisemna deklaracja osoby usamodzielnianej zawarta w indywidualnym programie usamodzielnienia, że pomoc ta zostanie przeznaczona na zaspokojenie ważnej, życiowej potrzeby osoby usamodzielnianej, m.in. na polepszenie warunków mieszkaniowych, stworzenie warunków do działalności zarobkowej, w tym podniesienie kwalifikacji zawodowych. Wysokość pomocy pieniężnej jest uzależniona od rodzaju opuszczanej jednostki i czasookresu pobytu i wynosi:
    • 400 % podstawy (1837 zł. tj. 7348 zł) w przypadku domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz domu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie jeśli pobyt w nim trwał powyżej trzech lat;
    • 300 % podstawy (1837 zł., tj. 5511 zł ) w przypadku przebywania młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii zapewniającym całodobową opiekę, specjalnym ośrodku szkolno – wychowawczym i zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich, przez okres trzech lat i dłużej;
    • 200 % podstawy (1837 zł. tj. 3674 zł) w przypadku przebywania w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii zapewniającym całodobową opiekę, specjalnym ośrodku szkolno – wychowawczym i zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich, domu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, przez okres od dwóch do trzech lat;
    • 100 % podstawy (1763 zł. tj. 1763 zł.) w przypadku przebywania w w/w formach przez okres od roku do dwóch lat.
  3. Pomocy na zagospodarowanie – w formie rzeczowej, w skład pomocy mogą wchodzić: materiały niezbędne do przeprowadzenia remontu i wyposażenia mieszkania, niezbędne urządzenia domowe, pomoce naukowe, sprzęt rehabilitacyjny, sprzęt, który może służyć do podjęcia zatrudnienia. Wysokość świadczenia wynosi do 5511 zł (do 300% kwoty podstawy, która zgodnie z przepisami ustawy o pomocy społecznej wynosi obecnie 1837 zł)
  4. Pomocy w uzyskaniu zatrudnienia polegającej na wspieraniu wychowanka w zdobyciu kwalifikacji zawodowych, uzyskaniu odpowiedniego wykształcenia zgodnie z jego możliwościami i dążeniami w celu uzyskania zatrudnienia.
  5. Pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym.

Warunkiem przyznania pomocy jest:

  • wskazanie przez osobę usamodzielnianą, co najmniej na dwa miesiące przed osiągnięciem przez nią pełnoletności, danych osobowych osoby, która podejmuje się pełnienia funkcji opiekuna usamodzielnienia oraz przedstawienie pisemnej zgody tej osoby,
  • opracowanie, wspólnie z opiekunem usamodzielnienia, co najmniej na miesiąc przed osiągnięciem pełnoletności, indywidualnego programu usamodzielnienia, zobowiązanie się przez osobę usamodzielnianą do jego realizacji i zatwierdzenie go przez kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie,
  • złożenie wniosku o przyznanie pomocy,
  • przedłożenie zaświadczenia o kontynuowaniu nauki.

Pomoc pieniężna na usamodzielnienie i pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki przysługuje osobie usamodzielnianej:

  • samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza 200% kwoty kryterium dochodowego na osobę samotnie gospodarującą, tj. obecnie 1552 zł (200% x 776 zł),
  • w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza 200% kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, tj. obecnie 1200 zł (200% x 600 zł).

Przyznania pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki można odmówić w przypadku, gdy:

  • istnieje uzasadnione przypuszczenie, że pomoc pieniężna zostanie wykorzystana niezgodnie z celem, na jaki została przyznana;
  • osoba usamodzielniana przed osiągnięciem pełnoletności opuściła samowolnie dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży lub schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy, specjalny ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek socjoterapii zapewniający całodobową opiekę lub młodzieżowy ośrodek wychowawczy;
  • osoba usamodzielniana porzuci naukę umożliwiającą jej przygotowanie zawodowe i nie podejmie zatrudnienia;
  • osoba usamodzielniana porzuci pracę i uchyla się od podjęcia proponowanego jej zatrudnienia;

osoba usamodzielniana została skazana prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej.

Kto może zostać opiekunem usamodzielnienia:

Opiekunem usamodzielnienia

może być, po wyrażeniu zgody, jedno z rodziców zastępczych, dyrektor placówki rodzinnej, pracownik socjalny powiatowego centrum pomocy rodzinie, wychowawca, psycholog lub pracownik socjalny całodobowej placówki opiekuńczo – wychowawczej, domu pomocy społecznej, schroniska dla nieletnich, zakładu poprawczego, specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego, specjalnego ośrodka wychowawczego, młodzieżowego ośrodka socjoterapii zapewniającego całodobową opiekę, młodzieżowego ośrodka wychowawczego albo inna osoba wskazana przez osobę usamodzielnianą.

Do zadań opiekuna usamodzielnienia należy

zaznajomienie się z dokumentacją i drogą życiową osoby usamodzielnianej, opracowanie wspólnie z osobą usamodzielnianą indywidualnego programu usamodzielnienia oraz jego modyfikowanie, współpraca z rodziną osoby usamodzielnianej oraz ze środowiskiem lokalnym, zwłaszcza ze szkołą oraz gminą, opiniowanie wniosku o pomoc pieniężną na usamodzielnienie i pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki.

UWAGA!
Osoby usamodzielniane są zobowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał pomoc o każdej zmianie ich sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej, która ma wpływ na prawo do tych świadczeń. Brak współpracy z pracownikiem powiatowego centrum pomocy rodzinie oraz nie realizowanie postanowień zawartych w indywidualnym programie usamodzielnienia może skutkować odmową przyznania pomocy.